لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

این مقاله، اثرات پویای تکانه های قیمت نفت، عرضه و تقاضای کل بر تولید ناخالص داخلی و تورم در اقتصاد ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. بدین جهت از یک مدل عرضه و تقاضای کل برای شناسایی VAR ساختاری استفاده شده است. برخلاف تجزیه بلانچارد و کوا (مدل استاندارد)، روش مورد استفاده در این مقاله، همبستگی بین تکانه عرضه و تقاضا را صفر در نظر نمی گیرد. در این مطالعه از داده های فصلی مربوط به دوره 1367:1 – 1386:4 استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که تکانه های درآمد نفت تنها در حدود نیم تا یک و نیم درصد تغییرات تولید را در اقتصاد ایران توضیح می دهند. اگر تکانه های تقاضا بر روی منحنی عرضه کل اثر داشته باشند؛ در کوتاه مدت، تکانه های تقاضا 36 درصد واریانس خطای پیش بینی تولید را توضیح خواهند داد. از طرف دیگر در بلندمدت تکانه های تقاضا در حدود 9/72 درصد تغییرات تورم را توضیح می دهند. همچنین تجزیه های واریانس نشان می دهند که تکانه های عرضه، منبع اصلی نوسانات تولید در اقتصاد ایران هستند.

قیمت نفت خام برای سیاستگذاران، محققان و سرمایه گذاران بعنوان یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر همه مولفه های اقتصادی مثل نرخ تورم، نرخ رشد اقتصادی، میزان تولید ناخالص داخلی، درآمد ارزی و غیره می باشد و بنابراین تحلیل چگونگی اثر قیمت نفت بر مولفه های اقتصادی کشورها مثل نرخ ارز ساده نیست. لذا در پژوهش حاضر به بررسی تاثیر تکانه های عرضه و تقاضای جهانی نفت بر نرخ ارز کشورهای صادرکننده نفت با تاکید بر موقعیت خاص ایران پرداخته شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر 8 کشور عربستان، روسیه، امریکا، کویت، نیجریه، لیبی، ایران و عمان که دارای بالاتری رتبه صادرات نفت در سال 2022 بوده، طی دوره زمانی 2001 تا 2022 می باشد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش خودرگرسیون برداری ساختاری SVAR و روش مدل سوئیچینگ مارکوف MS استفاده شده است. بر اساس تجزیه و تحلیل های انجام گرفته، که در تمامی کشورهای مورد بررسی، تأثیر تکانه های عرضه نفت بر نرخ ارز در کشورهای منتخب صادرکننده نفت معنادار بوده است. همچنین در کشورهای مورد بررسی، تأثیر تکانه های تقاضای نفت و تقاضای خاص نفت بر نرخ ارز معنادار بوده است. در نهایت در کشورهای مورد بررسی، تأثیر تکانه های تقاضای کل نسبت به عرضه کل بر نرخ ارز  بیشتر بوده است.

اهمیت زعفران به عنوان یک محصول صادراتی با ارزش در اقتصاد کشور و همچنین اقتصاد جهانی، روز به روز آشکارتر می گردد. برای حفظ مقام ایران (به عنوان بزرگترین تولید کننده و صادرکننده زعفران) در بازارهای جهانی و توسعه بیشتر صادرات این محصول با ارزش، شناخت مسایل و مشکلات صادرات و عوامل موثر بر آن، می تواند گام مهمی در این راستا باشد. در تحقیق حاضر جهت نیل به این هدف، یک مدل اقتصادسنجی پویا از بازار صادراتی زعفران که رابطه همزمانی بین قیمت و مقدار صادراتی را نشان می دهد، معرفی شده است. مدل عرضه و تقاضای صادرات به روش سیستمی 3sLs و با استفاده از داده های سری زمانی طی دوره 79 – 1353 برآورد گردید. نتایج حاصل از برآورد تابع تقاضای صادرات، حاکی از با کشش بودن تابع، نسبت به قیمت صادراتی زعفران بود و ضریب کشش برابر -2.1 برآورد گردید. کشش درآمدی تقاضا نیز بزرگتر از واحد (1.2) برآورد گردید. همچنین نتایج نشان میدهند که تابع تقاضای صادرات نسبت به نرخ واقعی ارز بی کشش (-0.88) می باشد و در کل افزایش این متغیر تاثیر منفی بر حجم صادرات زعفران ایران می گذارد. تابع عرضه صادرات نیز نسبت به قیمت نسبی و تولید داخلی زعفران باکشش بوده و با افزایش قیمت صادراتی نسبت به قیمت داخلی و همچنین گسترش ظرفیت تولیدی زعفران، عرضه صادرات آن افزایش می یابد.

با توجه به تغییرات نرخ ارز در اثر سیاست های ارزی مختلف در سال های اخیر، بررسی اثر تکانه های ارزی بر تقاضای پول در ایران می تواند نتایج مفیدی را در بر داشته باشد. لذا در این پژوهش به بررسی تقارن یا عدم تقارن اثر تکانه های مثبت و منفی نرخ ارز بر تابع تقاضای پول با استفاده از الگوی وقفه های توزیعی خودرگسیونی غیرخطی با توجه به داده های فصلی موجود تا سال 1396 پرداخته شده است. برای این منظور، ابتدا با استفاده از آزمون هم جمعی کرانه ها که توسط پسران و همکاران (2001) ارائه شده است، وجود رابطه تعادلی بلندمدت بررسی و تأیید گردید. نتایج حاصل از الگو نشان می دهد که متغیرهای تولید ناخالص داخلی بدون نفت و نسیت کسری بودجه دولت به تولید ناخالص داخلی بر تقاضای پول تأثیر مثبت و نرخ تورم تأثیر منفی دارد. در ادامه با توجه به نتایج به دست آمده از آزمون والد، سطح تکانه های مثبت و منفی نرخ ارز بر تقاضای پول در کوتاه مدت نامتقارن اما در بلندمدت متقارن است. همچنین با مقایسه میزان اثرات تکانه های مثبت و منفی نرخ ارز بر تقاضای پول می توان این نتیجه را گرفت که اثر مثبت تکانه کاهش نرخ ارز بر تقاضای حجم پول بیش تر از اثر منفی تکانه افزایش نرخ ارز است.

ادبیات موجود تاکید زیادی برنقش بازار بدهی بر ظرفیت شرکت ها برای تولید اعتبارات تجاری را داشته و مطالعات اندکی به نقش بازار سهام در این زمینه توجه نموده است. این پژوهش رابطه بین نقدشوندگی سهام با عرضه و تقاضای اعتبار تجاری شرکت ها در بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسی قرار داده است. این پژوهش از نظر راهبردی کمی، از نظر هدف گرایی توصیفی واز نظر رویکرد تجربی می باشد. شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، جامعه آماری این پژوهش است. این مطالعه بر اساس نمونه ای از شرکت های بورس اوراق بهادار تهران از سال 1391 تا سال 1400، انجام شده است. داده های 131 شرکت به صورت پنل نامتوازن استفاده شده است و از برآوردگر مربعات معمولی با اثرات ثابت سال و صنعت برای آزمون فرضیه ها استفاده شده است. نقدشوندگی سهام نقش مهمی در کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و شکل دهی سیاست های اهرمی محافظه کارانه دارد و به طور قابل توجهی بر ظرفیت شرکت ها برای تولید منابع اعتبار تجاری بیشتر و وابستگی کمتر به تقاضای اعتبار تجاری تأثیر گذار است. سیاست گذاران باید بر نقدشوندگی بازار تمرکز کنند زیرا ظرفیت شرکت ها را برای تامین سرمایه از طریق ظرفیت اعتبار تجاری افزایش می دهد. وابستگی بین نقدشوندگی سهام و مفاد اعتبار تجاری، سرمایه را از بازار سهام به سمت بخش های اقتصادی که محدود به شرکت در بورس هستند، سرازیر می کند. وابستگی مذکور برای اقتصادهای در حال توسعه که فرصت های مالی به دلیل ساختار ضعیف حاکمیتی برابر نیست، قابل توجه است